Читать книгу «Таямніца закінутай хаты» онлайн.

І калі я прыпыняюся — значыць, вы наперад вырваліся і мне даводзіцца стрымліваць вас, няўдзячныя выскачкі,— пачынаў хітрыць ён.

Але адукаваныя стрэлкі мелі ўласнае адчуванне часу, і збіць іх з панталыку было справай нялёгкай.

— Ды не можа быць, дзядзька будзільнік! Прыслухайцеся да пеўняў, яны ўжо дакладна не памыляюцца,— не здаваліся яны.

Спрэчкі з механізмам — справа рызыкоўная... Гневаўся, сварыўся будзільнік, патрабуючы ў стрэлак падпарадкавання яго новаму рэжыму. І, урэшце, наважыўся загубіць непаслухмянак. Аднойчы ён сабраў усе свае сілы, напружыўся і рэзка спыніў хаду. Для стрэлак гэта было нечаканасцю, яны аступіліся і зламаліся...

Будзільнік з палёгкай уздыхнуў. Вось калі зажывецца спакойна! Ён нават новага рамонту не пабаяўся, так яму абрыдлі непакорныя стрэлкі.

Але на гэты раз, убачыўшы, што будзільнік сапсаваўся зноў, гаспадар не стаў яго рамантаваць. Здаў майстру на дэталі, а сабе купіў новы.

Як гара чалавека ратавала

З адным добрым чалавекам здарылася бяда — ён цяжка захварэў. Апошнім часам няшчасці наогул былі яго нязменнымі спадарожнікамі. Усяго за паўгода страціў ён сваіх маці і брата. Абаіх ён вельмі любіў, клапаціўся пра іх. І калі яны пайшлі з жыцця, ён вельмі смуткаваў.

Пасля цяжка захварэла далёкая старэнькая сваячка чалавека. Яна жыла ў другім горадзе. І, паколькі была адзінокай жанчынай, даглядаць яе не было каму. І гэты клопат узяў на сябе добры чалавек. Ён часта стаў наведвацца ў горад, дзе жыла сваячка. І жыццё яго стала падобным на жыццё цягніка: увесь час у руху, увесь час у дарозе.

І яго сэрца, пра якое ён да гэтай пары нават не ўзгадваў, запрасіла перадыху — забалела так, што чалавек злёг лежма. Урачы забаранялі яму ўставаць з бальнічнага ложка, і гэта было проста пакутай.

У той год доўга не надыходзіла зіма. Пару дзён заставалася да Каляд, а снег усё не выпадаў. Цямнела рана, як і заўсёды ўзімку. Але ад таго, што зямля стаяла шэрая, голая, вечары здаваліся асабліва цёмнымі і доўгімі.

Чалавек ляжаў на бальнічным ложку недалёка ад акна і глядзеў на вуліцу.

«Няўжо не выпадзе снег да Новага года? — думаў чалавек.— Як там, цікава, маецца знаёмая мая гара? Холадна, мусіць, стаяць ёй узімку, не прыкрытай снегам?»

Гара гэтая высілася за горадам, і чалавека з ёй звязвала даўняе сяброўства. Штогод па першым снезе чалавек, стаўшы на лыжы, выпраўляўся на сустрэчу з ёй. І пакуль ляжаў снег, кожны тыдзень абавязкова ён праведваў гару. Ідучы на лыжах, усе думы свае перадумае. Сумныя і цяжкія па ветры развее, радасныя і вясёлыя на самую вяршыню ўздыме і — шух уніз на лыжах! А добрыя думы — як крылы за спінай. Не каціцца чалавек, а проста ляціць з гары... Накатаецца, чыстага паветра на поўныя грудзі надыхаецца — і дадому. І столькі сіл у яго пасля сустрэч з гарой, столькі добрага настрою, што пакрысе стаў чалавек гару лічыць сваім сябрам.

Пад’едзе на лыжах — абавязкова прывітаецца. Вяртаецца дамоў — памахае, падзякуе за добрую кампанію.

Канешне, многія людзі, каторыя бачылі гэта, лічылі чалавека дзіваком і кпілі з яго. Але ён не звяртаў на гэта ўвагі. У яго былі ўласныя меркаванні, уласнае разуменне таго, што добра і што дрэнна.

І цяпер, прыкуты да бальнічнага ложка, добры чалавек пашкадаваў гару — свайго даўняга сябра. Такі ўжо ён быў гэты чалавек — самому дрэнна, а ён усё роўна пашкадуе таго, каму цяжка.

І як у адказ на яго маўклівы клопат, ноччу выпаў пульхны белы снег. Ён шмат руху нарабіў усяму гораду — за сумётамі было ні праехаць, ні прайсці. Снегаўборачныя машыны шчыравалі разам з дворнікамі. Былі тэрмінова сфарміраваны брыгады па барацьбе з нечаканым снегападам. Яны перакідвалі снег справа-налева, злева-направа. А снег ішоў і ішоў, марнуючы ўсе іх старанні.

Чалавек жа на бальнічным ложку відавочна павесялеў. Такі запознены першы снег нібы надаў яму сілы. І, агледзеўшы яго, урач у той дзень упершыню дазволіў чалавеку ўстаць і падысці да акна.

Ніколі ў жыцці яшчэ не хадзілася чалавеку так цяжка. Але і такую радасць ад адужанага шляху ён зведаў упершыню. Падышоўшы да акна, ён адчыніў фортку і на поўныя грудзі ўдыхнуў марознага паветра.

— Вось і гара недзе ў футра ўбралася,— задумліва прамовіў ён.— Ох і прыгожая цяпер яна, мусіць! Вось бы мне да яе дабрацца, ды з’ехаць хоць раз — я адразу б паправіўся.

Пасля чалавек узяў скарыначку хлеба і пакрышыў праз фортку на падаконнік, бо падумаў, што цяпер, пад снегам, птушкам цяжка будзе знайсці сабе корму.

Адразу ж на падаконнік прысеў шэры верабейка. Ён падзюбаў крошкі і паслухаў, што казаў чалавек.

Прайшло яшчэ некалькі дзён. Чалавек мог адолець толькі шлях ад ложка да акна і ад акна да ложка. І ён настойліва рухаўся па гэтым шляху. І штодня адчыняў фортку, крышыў рэшткі хлеба птушкам і марыў дабрацца да гары.

Штодня дзюбаў крошкі шэры верабейка, штодня ён чуў, пра што марыць чалавек. І аднойчы вырашыў: «Трэба мне злётаць да гары ды наказаць ёй, што яе так успамінае чалавек. Яна старая, мудрая, можа, прыдумае, чым памагчы гэтаму хвораму. Так хацелася б памагчы! Дзякуючы яму, я не пекаюся гэтыя дні, не галадаю. Можа, удасца аддзячыць добраму чалавеку».

І верабейка хутка-хутка замахаў сваімі крылцамі, кіруючы за горад.

Снегапад нарэшце аціх, усталявалася ціхае яснае надвор’е. Сонечныя промні рассыпалі на снезе дыяменты, яны зіхацелі і пераліваліся, ператварыўшы наваколле ў чароўную казку. Гара, узвышаючыся над гэтым хараством, сляпіла вочы сваёй некранутай беллю і ззяла, як само сонца.

У верабейкі ад гэтага зіхацення ажно вочы забалелі. Але ён падляцеў блізенька-блізенька да гары і штосілы чырыкнуў:

— Шаноўная гара! Я прынёс вам прывітанне ад вашага сябра!

— Што, што ты кажаш? — перапытала гара, якой снег залажыў вушы. Яна напружылася, здрыганулася, і адно вуха вызваліла-такі ад снегу.— Ляці бліжэй і паўтары, што сказаў!